Eenheid in diversiteit: zes filosofische  systemen in de klassieke Indiase filosofie. 

De zes filosofische  systemen (darshanas) zijn van oorsprong wijsgerige leef-systemen die een model boden waarnaar de drie hogere kasten hun leven wijsgerig konden inrichten door een specifieke ziens- en leefwijze (darshana) te ontwikkelen. Na in te gaan op de vraag wat dit nu betekent, bezien we ze in deze volgorde: 

1 Nyaya न्याय

De school van de logica, of de kunst van het denken. Hoe doe je dat? Daartoe heeft deze school kenmiddelen (pramanas) ontwikkeld, alsmede een sluitrede (het Indiase syllogisme), en een  (uitgebreide) wijsgerige gespreksvorm die het mogelijk maakt specifieke onderwerpen en thema's op een filosofische wijze te bespreken.Deze school is verbonden met het 

2 Vaisheshika वैशॆषिक

Het Vaishesika  behoorde tot een natuurfilosofische stroming binnen de Indiase filosofie, met veel interesse voor de buitenwereld. Het vaisheshika gaat uit van een atomair wereldbeeld, niet van één wereldziel (Brahman) maar van vele individuele zielen (purushas). Evenals het nyaya is het non-theïstisch. Ze hebben een bijzonder inzichtelijke categorieënleer ontwikkeld. (Het loont dit te vergelijken met die van Aristoteles.) Hier zien we het begin van het Indiase filosoferen als een systematische ordening van de primaire chaos.

3. Samkya सांख्य

De Samkhya is wellicht de oudste van alle Indische filosofische systemen. 
Het is de eerste bekende beschrijving van een filosofisch systeem: een compleet model van het universum, tegelijk wetenschappelijk en transcendent. Deze school heeft veel invloed gehad op de Bhagavad Gita en leeft voort in het Vedanta. Ze hebben een bijzondere evolutietheorie ontwikkeld en de zeer invloedrijke triguna-theorie (de drie fundamentele energieën). Deze school is verbonden met die van de

4.  Yoga योग

Naast de vorige keer behandelde vier yogas, genoemd in de Bhagavad Gita, is het meest bekend de Hatha-yoga, een systeem van fysiek-mentale oefeningen. Filosofisch-systematisch gaat de yoga echter terug op de Yoga-sutras van Patanjali. Die geven inzicht in de yoga-meditatie en een specifieke spirituele ontwikkelingsweg (bhavana) die we tijdens de verdiepingsdag wat nader gaan bezien.

5. Mimamasa मीमांसा

Het Mimamsa is de meest Indiase van allemaal omdat dit een vanuit de oudse tijden voortdurend onderzoek inhoudt naar de Vedas, met name naar aard van de vedische opdrachten m.b.t. het offerritueel en de daarbij ontwikkelde interpretatieregels, betekenistheorieën en kentheoretische technieken, met grote aandacht voor de structuur van imperatieven, de taalklank, het woord en een eigen heilsleer. Van groot belang voor de taalfilosofie. De hermeneutiek van de Indiase filosofie. Deze school ging samen met die van het

6 Vedanta वेदान्त

Deze richting baseert zich geheel en al op de leer van de Upanishaden (het einde van de Vedas: Vedanta) De meest bekende sub-school is die van Shankara, die bekend staat als advaita-vedanta. Dit wordt wel eens gezien als DE Indiase filosofie. Zoals je hierboven kunt zien moeten we dat wat relativeren. Interessant is het dan te weten dat er ook andere richtingen waren binnen het Vedanta, zoals dvaita-vedanta (het tegenovergestelde van advaita). 

Wat is het belang voor de eigen ontwikkeling van een wijsgerig leven?

Zoals we kunnen zien aan de hand van deze korte weergave werden in India, in de loop van zo’n 3000 jaar 6 wijsgerige perspectieven ontwikkeld. Zes verschillende zienswijzen, gebaseerd op lijfsbewustzijn, subject-beleving, logica, waarneming, overlevering en subject-opheffing. Tezamen geven zij een omvattend filosofisch wereldbeeld, dat ook ons wereldbeeld kan transformeren! Dit doen we door ze samen te brengen in één intervisiemodel waarmee één specifiek thema wordt onderzocht. Hieruit blijkt dan steeds de onderliggende samenhang die in India tot uitdrukking wordt gebracht door de zinsnede: “Unity in diversity”. Dit vormt de basis van het zich hieruit ontwikkelende filosofisch onderzoek.